The end of ideology?
DRAFT 4.0
11 december 2023
Er zijn van die onderwerpen die zich aandienen of zelfs aandringen. Zover ik mij kan herinneren heb ik zelden verkiezingen meegemaakt die mensen zo bezighoudt en zelfs verward heeft. Niet helemaal waar want de verkiezingen van Fortuyn en Obama, Brexit, waren allemaal ook schokkend.
Eerder stelde ik dat ik me steeds meer ben gaan herkennen als pragmaticus. Ik ga mij ook steeds meer herkennen als Christen Democraat, niet dat ik CDA’er ben maar hun boodschap spreekt mij deze verkiezingen erg aan. Voordat een mens ideologie gaat bespreken is het goed om zichzelf en anderen te herinner waar hij/zij ideologisch zelf staat. Dat is goed om de bias te corrigeren.
Eerder stelde ik ook: Het traditionele links-rechts politieke spectrum voldoet niet meer. Issues die vroeger als links werden beschouwd, manifesteren zich nu rechts en vice versa. Er kristalliseren zich andere spectra uit: globaal of extern gericht versus lokaal of intern gericht, het spectrum van ‘ik’ versus ‘wij’, en het spectrum van ‘wij’ versus ‘hun’. De grote winnaar van de verkiezingen is een partij die lokaal gericht is en aandacht vraagt voor ‘wij’ maar vanuit ‘ik’ en zich afzet tegen ‘zij’.
Recent verscheen er een artikel in het Financieele Dagblad waarin Coen Teuling de lofzang afstak voor het neoliberalisme van Thatcher, Reagan en Lubbers (de Lange & Jongsma, 2023). Ik erken wederom dat neoliberalisme ook goede dingen heeft gebracht. Dat doordacht toepassen van marktwerking bij specifieke zaken pragmatisch gezien de beste oplossing kan zijn.Het probleem dat is ontstaan is eerder het gevolg van klakkeloos, dus extreem, toepassen van het markt idee. Dit heeft geleid tot armoede, ongelijkheid, een overheid die niet meer werkt voor de burger en de klimaatcrisis, om maar een paar te noemen.
Nu lijkt het erop dat er een consensus ontstaat wat het probleem is en in welke richting wij de correctie moeten zoeken. De richting is een nieuw (denkbeeldig) sociaal contract dat naar de relatie tussen burger en overheid ook de verhouding regelt tussen burgers onderling (maatschappelijk middenveld), de mens en de planeet en de mens met de machine (kunstmatige intelligentie). Het hoort er gewoon bij dat als een ideologie afsterft dat er stuiptrekkingen zijn en het nog stevig wordt verdedigd―met name door zij die zich winnaar voelen in het systeem omdat ze een paar Bitcoin hebben gekocht, bijvoorbeeld―ironisch genoeg helpt de verdediging zelf de weeffouten blootleggen en de richting van de correctie aan te geven.
Zo is de reactie op de op het tweede Financieele Dagblad artikele (Berentsen, 2023) dat de samenleving het moet doen! In dit artikel beargumenteerde dat het neoliberalisme de onzekerheid bij burgers heeft gecshapen die met name de PVV in de kaart heeft gespeeld.
In de discusstie met Mahatma Martinus stelt hij: De overheid moet de markt met rust laten en de overheid zo klein mogelijk maken. En dat klopt. Het gaat om de samenleving, burgerschap, van burger tot burger.Maar de samenleving wil een overheid die dat regisseert en een markt waarop toezicht gehouden moet worden en wanneer nodig gecorrigeerd moet worden. Dus waar zit nu nog het meningsverschil? Volgens mij heeft het te maken met een schijnsel waar mensen in het algemeen vaak voor doet, men wil aan het ingenomen standpunt vasthouden, en bij ideologische ideeën helemaal, en wil dat ingenomen standpunt niet verlaten. Hoe moeilijk het is , zullen wij het gesprek wel moeten voortzetten om tot een betere samenleving te komen maar vooral om de echte problemen als klimaatcrisis en extreme armoede op te lossen.
De titel van dit schrijven is een knipoog naar het werk van Fukuyama, die stelde dat het vallen van de muur de ideologiestrijd tussen kapitalisme en communisme had beslecht in het voor deel van het eerste. Lange tijd kon ik niet met dit argument maar nu wel.
Het is ironisch dat CDA die met het standpunt dat Nederland meer een ’wij’ samenleving moets worden als correctie op het doorgeslagen ‘ik’ denken voorlopig is weggevaagd en moet proberen terug te keren.
References
Berentsen, L. (2023, december 8). Neoliberale politici hebben het bed voor Wilders en de zijnen gespreid. Opgehaald van fd.nl: https://fd.nl/opinie/1499335/neoliberale-politici-hebben-het-bed-voor-wilders-en-de-zijnen-gespreid?fbclid=IwAR2xPPQ0b9xwgcuEoPDHQhY5QiGmZgWfHcLf1fI0_tDbW11lY_3of_QRAmg
de Lange, R., & Jongsma, M. (2023, december 3). Econoom Coen Teulings: 'Wat Reagan, Thatcher en ... Opgehaald van fd.nl: https://fd.nl/samenleving/1498478/econoom-coen-teulings-wat-reagan-thatcher-en-lubbers-hebben-gedaan-was-gewoon-goed
Miguel Goede