Het nieuwe boek van Tjeenk Willink: "Overheid is een verdienmodel geworden"
DRAFT 3.0
9 juli 2023
Ik volg Herman Tjeenk Willink al decennialang. Het laatste boek dat ik van hem las was “Groter denken, kleiner doen” uit 2018. Onlangs ontving ik een podcast van een vriend van Tjeenk Willink naar aanleiding van zijn nieuwste boek “Het tij tegen: De democratische rechtsorde als fundament” en kwam ik erachter dat ik twee boeken van hem gemist heb. Wat is nu de boodschap van zijn laatste boek? Overheid is een verdienmodel geworden. Mt name (grote) consultants verdienen aan de overheid.
In Nederland gaat er veel mis, bijvoorbeeld op het gebied van gezondheidszorg, welvaartsverdeling en democratie. Volgens Tjeenk Willink is dit voornamelijk te wijten aan het feit dat de overheid een verdienmodel is geworden. Dit klinkt ook bekend voor het eiland.
Volgens Tjeenk Willink is de grootste bedreiging voor een betrouwbare overheid een te bedrijfsmatige benadering van die overheid. Als economische welvaart via de private sector het belangrijkste ijkpunt wordt voor succesvol beleid, worden democratie en recht genegeerd. Ook dit zien wij op het eiland.
Er gaat veel mis in Nederland op het gebied van gezondheidszorg, welvaartsverdeling en democratie. Het beleid is vaak onberekenbaar en dat komt vooral doordat de overheid een verdienmodel is geworden. Ook dit is een gelijk luidend verhaal voor hier.
Democratische legitimatie en publieke verantwoording, rechtsgelijkheid en rechtszekerheid: dat zijn de waarden die het verschil maken tussen een autoritair regime en een democratische rechtsorde. Tjeenk Willink is van mening dat we daarnaar moeten teruggaan.
Om in te grijpen moet je een diepgaand begrip hebben van het speelveld en de inhoudelijke deskundigheid hebben om daar advies over in te winnen. Als dit ontbreekt, is dat een groot verlies, aldus Tjeenk Willink. “Als overheid moet je vertrouwen hebben in je eigen deskundigheid. De huidige algemene bestuursdienst, waarin iedereen voornamelijk procesmanager is en het vergaren van deskundigheid min of meer bestraft wordt, heeft meer nadelen dan voordelen.”
Het uitbesteden van publieke verantwoordelijkheden is volgens Tjeenk Willink geen optie. Als overheid blijf je verantwoordelijk, zelfs als je de uitvoering aan anderen hebt overgedragen. “Eigenlijk moeten we teruggaan naar de vraag: hoe is het stelsel oorspronkelijk bedacht en wat is de betekenis van sociale grondrechten? Maar de Tweede Kamer kijkt liever niet naar haar eigen functioneren.”
Een interessante optie om weer op het juiste pad te komen, is terug te keren naar maatschappelijke initiatieven. Niet naar een eng maatschappelijk middenveld zoals we dat vroeger kenden, maar naar de kennis en ervaring van energiecoöperaties en gemeenschappelijke woonvormen, waar de overheid gebruik van kan maken.
Het nieuwste boek werpt een kritische blik op de rol van de overheid en roept op tot een herwaardering van democratische waarden en het terugwinnen van inhoudelijke deskundigheid binnen de overheid. Het verdienmodel van de overheid wordt bekritiseerd en er wordt gepleit voor meer betrokkenheid van maatschappelijke initiatieven. Het is een oproep tot verandering en een heroverweging van de fundamenten van onze democratische rechtsorde.
Miguel Goede
Comentários