Waar komt nu al deze verwardheid vandaan?

Waar komt nu al deze verwardheid vandaan?

30 april 2025

Je hoeft maar om je heen te kijken om het te voelen: verwarring. Mensen raken elkaar kwijt in discussies, vertrouwen verdwijnt, en het lijkt steeds moeilijker te worden om waarheid van waanzin te onderscheiden. Waar komt dit vandaan?

De pandemie heeft zeker een rol gespeeld. Twee jaar leven in angst, isolatie en onzekerheid hebben diepe sporen nagelaten. Maar de verwarring gaat dieper. Het is ook het gevolg van iets sluipenders: de dumbing down van de samenleving.

Wat bedoel ik daarmee? Niet dat mensen dommer worden, maar dat er steeds minder ruimte is voor complexiteit. Debatten worden versimpeld tot tegenstellingen. Kritisch denken wordt ingeruild voor snelle meningen. Onderwijs en media focussen op wat scoort, niet op wat verdiept. Alles moet korter, sneller, emotioneler. Niet door een of ander groot plan, maar omdat ons systeem — van politiek tot platformen — is gaan draaien op aandacht, op clicks, op wat werkt. En wat werkt, is zelden het genuanceerde midden.

Daar bovenop komt de permanente informatie-overload. We worden overspoeld door berichten, meningen, beelden en prikkels. Niet alleen raken we het overzicht kwijt, maar ook het vertrouwen in wat waar is. We weten simpelweg niet meer wie of wat we moeten geloven.

Het vertrouwen in instituties brokkelt af. Politiek, media, wetenschap – ooit bakens van stabiliteit – worden nu gezien als onbetrouwbaar of elitair. Tegelijkertijd ontstaan er nauwelijks nieuwe vormen van gedeeld gezag of collectief kompas. In dat vacuüm bloeit het populisme: eenvoudig klinkende oplossingen voor complexe problemen, verpakt in emotionele taal.

En dan zijn er de traditionele systemen die ooit houvast boden: religie, gemeenschap, rituelen. Die structuren zijn weggevallen, of op zijn minst gemarginaliseerd. Interessant genoeg lijken juist die nu, in deze verwarring, weer terrein te winnen. Niet per se uit overtuiging, maar uit behoefte aan richting, aan orde in de chaos.

Deze tijd is niet zomaar verwarrend — het is een overgangsfase. Een breuk met het oude, zonder dat het nieuwe al vorm heeft gekregen. En precies daar, in die leegte, groeit de onzekerheid.

Miguel Goede