Van proefiá naar bruá: een gevaarlijke sprong zonder vangnet

Van proefiá naar bruá: een gevaarlijke sprong zonder vangnet

25 juni 2025

Er is een opvallende correlatie tussen twee moeilijk te vertalen Papiamentse woorden: bruá en proefiá. Beide termen zeggen iets fundamenteels over de staat van onze samenleving.

Proefiá is geen gewoon lef, geen durf in de klassieke zin. Het is eerder roekeloos proberen. Wagen. Zonder voorbereiding. Zonder achtergrond. Een sprong in het diepe zonder zwemdiploma. In het dagelijks leven is het zelden positief—behalve misschien op het sportveld of in de artistieke wereld, waar onverwachte prestaties soms ontspruiten uit pure bravoure. Maar zelfs daar geldt: echte toppers lijken misschien spontaan, maar zijn altijd goed voorbereid.

En daar wringt het. Want proefiá is doorgesijpeld in ons bestuur en in onze instituties. Steeds vaker zien we mensen op sleutelposities die zich zonder enige kennis of ervaring storten op complexe problemen. Ze hebben geen scholing, geen visie, geen plan—maar wel een hoop bravoure. En wie adviseert hen? Vaak andere proefia’s. Zelfbenoemde experts zonder expertise.

Iedereen kan heel veel voorbeelden geven, maar laat ik er één geven. Een ondernemer die bermen schoonmaakt zet een bedrijf op en haalt een miljoenen opdracht binnen om straten te asfalteren in opdracht van de overheid.

Het resultaat laat zich raden: bruá. Chaos. Wanorde. Structuren op papier, maar nergens in de praktijk. Geen checks, geen balances. Geen idee van consequenties.

En dus is het niet alleen een taalkundige, maar ook een politieke observatie: als je een samenleving laat leiden door proefiá, krijg je bruá.

De vraag is: wanneer stoppen we met proberen, en beginnen we met voorbereiden?

Miguel Goede