Op weg naar pathocratie: De schaduw van democratie

Op weg naar pathocratie: De schaduw van democratie

DRAFT 4.0

2 december 2023

Een paar dagen geleden bracht een bevriende jonge psycholoog een intrigerende term in mijn wereld: pathocratie. Een begrip dat de duistere kant van politieke systemen beschrijft, waarin leiders met psychopathische kenmerken beslissingen nemen zonder zich te bekommeren om het welzijn van de samenleving.

In mijn thuisland, Curaçao, stelde hij de vraag of we ook op zo’n neerwaartse spiraal waren beland. Vandaag laat ik u zelf die vraag beantwoorden, met een herinnering aan de meest recente dag van de democratie en de woorden van professor Hirsch Ballin.

Wereldwijd zien we democratieën in crisis en gevaar, een fenomeen dat door academische studies wordt bevestigd. Op basis van deze studies en mijn eigen observaties moet ik zeggen dat pathocratieën in opmars zijn, vaak niet ten goede van de kiezer zelf.

Wat drijft kiezers om op figuren met psychopathische trekken te stemmen? Vaak komt dit voort uit onvrede met het bestaande systeem en het verlangen naar vernieuwing. Maar het is meer dan bang, het is ook angst. Maar waar komen deze gevoelens vandaan?

Neoliberale globalisering heeft veel welvaart gebracht (niet voor iedereen), maar is ook doorgeschoten en heeft geleid tot winnaars en verliezers. De kloof tussen hen die meedoen en zij die buiten de boot vallen, wordt groter. Migranten zijn vaak degenen die de boot hebben gemist, letterlijk en figuurlijk, zwemmend naar een nieuwe kans.

Daarnaast vergrijzen we, behalve Afrika, en neemt de ongelijkheid toe. De de versnelling van de klimaatcrisis en urgente energietransitie voegen complexiteit toe aan de problemen waar kiezers mee worstelen.

In deze complexe en verwarrende tijden klinkt het populistische verhaal aantrekkelijk. In een emotionele toestand wordt de keuze snel gemaakt. Helaas gaan de ogen van velen pas later open, terwijl anderen nog sterker geloven in de messiasfiguur, waardoor de tweespalt in de samenleving toeneemt. Twee klassieke voorbeelden zijn Brexit en president Trump.

De weg terug naar echte democratie is lang en moeizaam, eenmaal de geest van de pathocratie uit de fles. Laten wij samen nadenken over hoe wij deze duisternis kunnen trotseren en streven naar een veerkrachtige democratie die recht doet aan de diversiteit en complexiteit van onze samenlevingen.

Miguel Goede