Het systeem kraakt: waarom Eastons model toe is aan een update

Het systeem kraakt: waarom Eastons model toe is aan een update

3 mei 2025

Een van de klassieke modellen uit de politicologie en bestuurskunde is het systeemmodel van David Easton uit 1965. Het model beschrijft hoe politieke besluitvorming tot stand komt: burgers en belangengroepen leveren input, het systeem verwerkt die signalen (throughput), en uiteindelijk komt er beleid uit voort (output). Daarna volgt feedback uit de samenleving, en zo begint de cyclus opnieuw.

Lange tijd bood dit model houvast. Het is overzichtelijk en past goed bij een democratische rechtsstaat waarin burgers, partijen en media ieder hun rol spelen. Inmiddels is het model aangepast en verfijnd. Internationale actoren, lobbyisten en consultants hebben een plek gekregen in het krachtenveld. Toch blijft het model op twee cru-ciale punten achterhaald.

1. De onzichtbare hand van de corporatie

Multinationals zijn niet zomaar belanghebbenden. Ze zijn uitgegroeid tot economische supermachten die het politieke spel fundamenteel beïnvloeden. Denk aan hoe Shell jarenlang meepraatte over het Nederlandse klimaatbeleid, of hoe Big Tech via lobbygroepen privacywetgeving afzwakt. Deze bedrijven opereren niet in dienst van het algemeen belang, maar van aandeelhouders en winstmaximalisa-tie. Hun invloed op de inputfase is structureel en diepgaand – en moeilijk te corrigeren via feedback.

2. De onderwereld infiltreert de bovenwereld

Transnationale criminaliteit – drugskartels, witwasnetwerken, cybercriminelen – heeft geen belang bij transparantie of rechtvaardig beleid. Toch beïnvloeden zij het systeem wel degelijk. In havens als Rotterdam en Antwerpen zijn drugsnetwerken zo diep geïnfiltreerd dat het Openbaar Ministerie spreekt van een "parallelle samenleving". Via omkoping, dreiging en infiltratie wordt de rechtsstaat ondergraven – een vorm van 'input' die zelden wordt meegenomen in bestuurlijke modellen.

Idealisme botst op realiteit

Het systeemmodel gaat uit van een rationeel, transparant proces waarin alle actoren hun legitieme rol spelen. Maar de realiteit is rauwer. Er zijn actoren met verborgen belangen, met geld of geweld als machtsmiddel. Wie die buiten beschouwing laat, snapt niet waarom beleid soms faalt, verstrakt of juist opvallend uitblijft.

Tijd voor een realistischer model

Het systeemmodel van Easton blijft nuttig als denkkader, maar het is dringend toe aan een realistische update. Zolang we corporaties en criminele netwerken buiten de analyse houden, blijven we in een democratisch sprookje geloven – terwijl de werkelijkheid allang een andere kant op beweegt.

Miguel Goede