Grote problemen, kleine menselijke daden

Grote problemen, kleine menselijke daden

6 augustus 2025

Ik schreef eerder dat grote problemen soms kleine oplossingen vergen. Niet via grote systemen of abstract beleid, maar in concrete handelingen van mens tot mens. Niet als transactie, maar als relatie. Samen. Veel mensen begrepen meteen wat ik bedoelde.

Toch blijft het nodig om dit gedachtegoed te blijven duiden. Want we leven in een tijd waarin alles gerationaliseerd wordt — als het niet meetbaar is, telt het vaak niet mee. Daarom was ik blij verrast door een artikel van Nina Bogosavac, waarin hij laat zien hoe burgers steeds vaker zélf dingen oplossen, samen (Bogosavac, 2025). Zonder overheid of markt. Dat noem je samenlevingskracht.

Een kernconcept dat hierbij helpt is de zorgcirkel. Die begint bij onszelf en breidt zich uit in lagen.

1. Zorg voor jezelf – Kun je goed voor jezelf zorgen? Denk aan rust, voeding, gezondheid, zingeving.

2. Zorg door naasten – Familie, vrienden, buren. Een gesprek, een maaltijd, een arm om je heen.

3. Zorg door gemeenschap – Vrijwilligers, buurtinitiatieven, kerken, coöperaties.

4. Professionele zorg – De formele instituties: huisarts, maatschappelijk werk, ziekenhuizen.

5. Zorg als vangnet van de overheid – Wanneer alles anders faalt, is daar het publieke vangnet.

Wat opvalt: hoe verder je in de cirkel komt, hoe institutioneler en afstandelijker de zorg wordt. Terwijl het meeste draagvlak en heling juist in de binnenste ringen plaatsvindt — bij jezelf, bij je naasten, in de gemeenschap. Daar ligt de werkelijke veerkracht.

Grote problemen vragen dus niet per se om grootse systemen, maar om het versterken van de binnenste ringen van die zorgcirkel. Dat begint met ruimte geven aan het menselijke, het relationele, het alledaagse. Geen beleid, maar nabijheid.

En ja, dat begint vaak met iets kleins. Iets wat niet in een spreadsheet past. Maar juist daar gebeurt het.

Miguel Goede