Aton de Kom, niet alleen een denker maar ook activist
DRAFT 1.0
20 augustus 2021
Ik weet niet hoe ver Aton de Kom bekent is buiten Suriname. Op Curaçao is hij niet erg bekent. Mijn vader had zijn biografie (Boots & Woortman, 2016) en zijn meest bekende boek in de boekenkast (de Kom, 1934).
Anton de Kom (1898 – 1945) was een Surinaamse anti-koloniale schrijver en nationalist. Tijdens de Tweede Wereldoorlog was hij verzetsstrijder in Nederland. Zijn vader was nog als slaaf geboren.Zijn naam is waarschijnlijk afgeleid van een plantage-eigenaar Mok.
De Kom volgde de lagere school en de Mulo, en haalde het diploma boekhouden. Hij werkte bij de Balata Compagnieën Suriname en Guyana. Op 29 juli 1920 nam hij ontslag en verhuisde naar Haïti. In 1921 vertrok hij naar Nederland.
De Kom vertrok 1932 met zijn gezin naar Suriname. Vanaf dat moment werd hij door het koloniale gezag scherp in de gaten gehouden. Hij vestigde een adviesbureau op het erf van het huis van zijn ouders. Op 1 februari 1933. Op 7 februari kwam een grote menigte bijeen op het Gouvernementsplein. Het gerucht ging dat De Kom zou worden vrijgelaten. Toen de menigte het plein niet wilde verlaten opende de politie het vuur. Er vielen twee doden en dertig gewonden. Deze dag staat sindsdien bekend als Zwarte dinsdag.
Op 10 mei werd De Kom op een schip naar Nederland gezet. Hij vond in Nederland geen regulier werk en schreef verder aan zijn boek Wij slaven van Suriname dat in 1934 in gecensureerde vorm verscheen. De Kom deed mee aan werklozenacties en werd in 1939 ingezet bij de Werkverschaffing. Voor de oorlog hield hij op communistische bijeenkomsten lezingen over het kolonialisme; hij had regelmatig contact met de Haagse communistische auteur Nico Wijnen.
Na de Duitse inval in 1940, sloot De Kom zich aan bij het communistisch georiënteerde Nederlands verzet. Op 7 augustus 1944 werd hij gearresteerd. De Kom overleed op 24 april 1945 aan tuberculose in Kamp Sandbostel.
De Kom was gehuwd met Petronella Borsboom. Het echtpaar had vier kinderen. Van De Koms werken is veel verdwenen. Zijn belangrijkste werk is een historisch essay dat voor de nationale bewustwording van Surinamers van groot belang is geweest: Wij slaven van Suriname (1934). Op 22 juni 2020 werd Anton de Kom toegevoegd aan de Canon van Nederland.
References
Boots, A., & Woortman, R. (2016). Anton de Kom. Atlas.
de Kom, A. (1934). Wij slaven van Suriname (1934). .
Dr. Miguel Goede
Comments