Aanpassing van de democratie

Aanpassing van de democratie

DRAFT 1.0

8 juni 2021

Eerder verwees ik naar The End of Democracy as we know it (Goede, 2019). Er is alle reden om na te denken en om aanpassingen te maken aan ons democratisch bestel.

De Nederlandse polder- of overlegdemocratie wordt belaagd en uitgedaagd door de opkomende ‘stemmingendemocratie’. Hierin zijn stemmingen als emoties en als tellingen met elkaar verstrengeld. De stemmingendemocratie is onstuitbaar in opmars, maar de overlegdemocratie houdt zich ondertussen ook hardnekkig staande. De eerste claimt toenemende legitimiteit in de ogen van het brede publiek. De tweede claimt blijvende effectiviteit in de praktijk van het bestuur. De tegenstelling tussen de opkomende stemmingendemocratie en de blijvende overlegdemocratie vormt de primaire antithese in de Nederlandse democratie. Door de interventie van Fortuyn, en de reactie van de gevestigde elite daarop, is de tegenstelling verder verdiept en verbreed. Landen als Zwitserland laten zien dat de spanning tussen overlegdemocratie en stemmingendemocratie ook productief kan worden gemaakt (Hendriks, 2012).

Eerder verwees ik ook dat denkers als in ’t Veld emoties, waarden en normen een steeds belangrijkere plek gaan geven in hun bestuurskundig werk (in 't Veld, 2010). Dit alles heeft ook een doorwerking op de verhouding politiek ambtelijk apparaat.

In Rethinking Democratic Accountability onderzoekt Robert D. Behn de dubbelzinnigheden, tegenstrijdigheden en onvolkomenheden in onze huidige systemen van verantwoording voor financiën, eerlijkheid en prestaties. Door observaties te verweven met politieke theorie, stelt Behn een nieuw model van verantwoording voor - met pacten van collectieve, wederzijdse verantwoordelijkheid - om nieuwe paradigma's voor openbaar bestuur aan te pakken.

Traditioneel heeft met name de Amerikaanse overheid gedetailleerde, formele procedures opgesteld om ervoor te zorgen dat haar agentschappen en werknemers verantwoordelijk zijn voor financiën en eerlijkheid. In het belang van betere prestaties vraagt men eerstelijnswerkers om meer responsief te zijn, dringt men aan bij middenmanagers op aan innovatief te zijn en spoort men overheidsmanagers aan om ondernemend te zijn. Maar wat is de theorie van democratische verantwoordingsplicht die ambtenaren in staat stelt om een dergelijke discretie uit te oefenen en er toch voor te zorgen dat we een regering van wetten blijven? Hoe kan de overheid inspelen op de behoeften van individuele burgers en toch verantwoording afleggen aan het hele staatsbestel? Die vraag proberen wij thans te beantwoorden (Behn, 2001).

Ok, dit verhaal loopt nog niet goed maar er het geeft genoeg stof tot nadenken.

References

Behn, R. (2001). Rethinking Democratic Accountability. Washington, D.C.: Brookings Institution Press.

Goede, M. (2019). The future of democracy: the end of democracy as we know it. Kubernetes. Retrieved from https://www.academia.edu/39655240/The_future_of_democracy_the_end_of_democracy_as_we_know_it

Hendriks, F. (2012). Democratie onder druk; Over de uitdagingen van de stemmingendemocratie. Amsterdam: van Gennep.

in 't Veld, R. (2010). Kennisdemocratie; Opkomend stormtij. Den Haag: Sdu Uitgevers bv.

Dr. Miguel Goede