Goodbye bureaucratie en hello virtuele organisatie

Goodbye bureaucratie en hello virtuele organisatie

DRAFT 1.0

20 juni 2021

Ik heb altijd een fascinatie gehouden voor het organisatietype bureaucratie. Ik heb er ook al vaker over beschreven. Na verdere reflectie kom ik tot de onomstotelijke conclusie dat de bureaucratie door COVID-19 geveld en dat de virtuele organisatie de nieuwe normale organisatie is (Child, 2015; Martin, 1996).

Mooie boeken als “The Bureaucratic Phenomenon” van de Franse socioloog Michel Crozier zullen slecht een voetnoot worden in een historisch overzicht over de ontwikkeling van de organisatie (Crozier, 1964). Hij ontdekte dat de geïdealiseerde bureaucratie van Weber nogal rommelig, politiek en gevarieerd is. Elke bureaucratie is een politieke subcultuur; wat in het ene bureau rationeel en routineus is, kan bij een ander heel anders zijn. Crozier beïnvloedde dus de daaropvolgende ‘bureaucratische politiek’-benadering van de jaren zeventig.

Ik moet ook denken aan het proefschrift van mijn promotor prof. Paul Frissen “Bureaucratisch cultuur en informatisering” (Frissen, 1989). Dit werk van hem staat nadrukkelijk in de traditie van Crozier, in die zin dat de invalshoek is de organisatiecultuur is, bij uitstek het thema van de organisatie socioloog. Aan de andere kant signaleerde Frissen toen al de informatiesamenleving, maar in retrospectief heeft hij in zijn stoutste dromen niet kunnen voorzien wat de informatiesamenleving anno 2021 zou worden (Castells, 2000).

Frissen heeft het over metaforen van organisatie en verwijst daarbij natuurlijk naar onder anderen Morgan (Morgan, 1986). Een organisatorische metafoor is volgens Morgan een figuurlijke vergelijking (dat wil zeggen een metafoor, vergelijking of analogie) die wordt gebruikt om de belangrijkste aspecten van een organisatie te definiëren en/of haar werkwijze uit te leggen. Morgan beschrijft de organisatie in het bijzonder als (1) machines, (2) organismen, (3) hersenen, (4) culturen, (5) politieke systemen, (6) psychische gevangenissen, (7) flux en transformatie, en (8) instrumenten van overheersing. De machine was eens het dominante metafoor, en was nadrukkelijk geassocieerd met de bureaucratie, maar tegenwoordig moeten wij het meer hebben van de metaforen hersenen en psychische gevangenis, die makkelijker te associëren zijn met de vrituele organisatie. Met name het laatste zal bij een leek vraagtekens oproepen, maar het zijn deze metaforen die helpen om virtueel werken te begrijpen en te verklaren. Mensen werken virtueel door omdat ze gevangen zijn in de organisatie die niet fysiek bestaat. De controle is geprogrammeerd.

References

Castells, M. (2000). The rise of the Network Society. Oxford: Blackwll Publishing.

Child, J. (2015). Organization; Contemporary Principles and Practices. Wiley.

Crozier, M. (1964). The bureaucratic phenomenon. Chicago: The University of Chicago Press.

Frissen, P. (1989). Bureaucratsche cultuur en informatisering; Een studie naar de betekenis van informatisering voor de cultuur van een overheidsorganisatie. 's-Gravenhage: Sdu Uitgever.

Martin, J. (1996). Cybercorp; the new business revolution. Amacom.

Morgan, G. (1986). Images of Organization. Beverly Hills.

Dr. Miguel Goede