Toekomststudies
DRAFT 1.0
30 juni 2021
Het gaat bij toekomststudies om: voorspellen, extrapolatie, scenario’s en gokken (in 't Veld, 2010). In ’t Veld stelt dat scenario’s bouwen nut heeft (andere varianten hebben weinig nut). Niet omdat ze voorspellen, want dat is niet mogelijk vanwege reflexiviteit, maar omdat het helpt te anticiperen op wat de toekomst ook moge brengen. De criteria van onderzoek verschuiven van streven naar validiteit en waarschijnlijkheid meer naar plausibiliteit of aannemelijkheid en haalbaarheid of mogelijkheid. Transdisciplinair onderzoek, de kunst van het verbinden van ongelijksoortige kennis, speelt een belangrijke rol. Dat vergt een proces van onderzoek dat alle relevante actoren betrekt bij het onderzoek. Het gaat om gebruikmaken van gewone wetenschap, een gezamenlijke visie formulering en het vormen van een coalitie voor draagvlak.
In een democratie is de voornaamste opgave het nemen van collectieve besluiten. Algemene representative c.q. parlementaire democratie is geërodeerd. De politieke agenda is steeds meer gevuld met wicked problems. Dit maakt het gebruiken van wetenschappelijke kennis moeilijker vanwege de werking van reflexiviteit. Dit in een geheel van mediapolitiek. De gevolgen zijn:
• Dalend prestige van de volksvertegenwoordiging.
• Dalende participatie in en binnen politieke partijen.
• Personalistisch karakter van de politiek neemt toe.
• Populisme neemt toe.
• Aantal conflicten over toepassing van kennis neemt toe.
• Het aantal pogingen tot burgerparticipatie neemt toe.
Wij leven in een wereld gevormd door technosociale systemen, die lineair en nonlinear veranderen. Het openbaar bestuur brengt primair diensten voort. Het benadruk op de kiezer als afnemer van diensten leidt tot pervetering. De spanningen in de driehoeksverhouding wetenschap-media-politiek nemen toe. De erosie van de representativiteit geeft legitimiteit verlies van het systeem. Het idee dat het bestuur het laatste woord moet hebben voelt niet langer goed aan, eerder zou het bestuur het eerste woord moeten hebben. Het gaat om interactieve beleidsontwikkeling en transdisciplinaire processen die met elkaar verweven zijn en niet meer van elkaar te onderscheiden zijn.
In de toekomst zullen er twee varianten van kennisdemocratie ontstaan: rustige- en turbulente kennisdemocratie. Dit is afhankelijk van de mate van populisme.
Rustig: In belangrijke domeinen van beleid bestaan conflicten over de inhoud van beleid. De afhankelijkheid binnen de driehoek is niet erg sterk ontwikkeld. Verschillende soorten kennis zijn geïntegreerd in participatieprocessen. De maatschappelijk aandacht voor de werking van checks and balances is groot.
In de turbulente variant worden veel politieke problemen ervaren als kwaadaardig en ontbreekt er enige vorm van consensus. De wederzijdse afhankelijkheid binnen de driehoek is overheersend. De ruimte voor participatie van de burger is erg beperkt. Populistische politiek heeft geen respect voor checks and balances.
Hoe het zich allemaal daadwerkelijk zal ontwikkelen is afhankelijk van reflexiviteit.
References
in 't Veld, R. (2010). Kennisdemocratie; Opkomend stormtij. Den Haag: Sdu Uitgevers bv.
Dr. Miguel Goede