Het maatschappelijk middenveld op Curaçao
DRAFT 3.0
19 januari 2023
Binnenkort moet ik advies uitbrengen over het maatschappelijk middenveld en moet ik een lezing houden over de wijkorganisaties op Curaçao. Dus doe alvast wat vingeroefeningen.
Civil society betekent letterlijk ’maatschappij van burgers’. Vaak wordt er het maatschappelijk middenveld mee bedoeld. Het maatschappelijk middenveld is dat deel van het maatschappelijk leven waarin burgers vrij en onafhankelijk kunnen handelen. Hieronder volgt een lijst van niet volledige lijst van type organisatie die het veld bevolken:
Beroepsverenigingen
Buurtorganisatie
Clubs en verenigingen
Consumentenorganisaties
Coöperatie
Culturele en religieuze groeperingen
Liefdadigheidsinstellingen
Media
Milieugroeperingen
Non-profitorganisaties
Niet-gouvernementele organisaties (ngo's)
Onderzoeksinstellingen
Vakbonden
Virtuele gemeenschappen
Vrijwilligersorganisaties
Recent heeft ook de politicoloog Robert Putnam een betoog gehouden voor de civil society, door te stellen dat ook de niet-politieke organisaties in de public society vitaal zijn voor de democratie. Deze organisaties dragen in belangrijke mate bij aan het sociaal kapitaal, het vertrouwen en de gedeelde waarden en helpen zo de samenleving bijeen te houden.
Over de vraag of in de lijst genoemde instituties per definitie deel zijn van de burgermaatschappij bestaat discussie. Sommige onderzoekers hanteren bijvoorbeeld het criterium dat alleen instituties die een tegenkracht vormen, behoren tot de burgermaatschappij. Aanvullende eisen voor organisaties kunnen ook zijn pluriformiteit en openbaarheid. De eis van pluriformiteit sluit monopolies uit (zoals een eenheidsvakbeweging, een staatskerk, soms feitelijk de katholieke kerk). Een eis van openbaarheid kan worden vertaald in criteria van gerichtheid op het algemeen belang of op de publieke opinie. Het maatschappelijk middenveld wordt dan vooral gezien als een (buitenstatelijke) politieke ruimte, waarin voor recreatieve verbanden eigenlijk geen plaats is. Afhankelijk van de gehanteerde definitie zal een lijstje voorbeelden variëren.
Ik vind bijvoorbeeld voor Curaçao, kerken, media, politieke partijen en vakbonden, allen op zich, van een andere orde. Zo vind ik dat media zich bevindt in het domein van de markt. Organisaties die zich bezighouden met zorg zijn ook bijzonder, daar ze in de loop van de tijd afhankelijk zijn geworden van subsidie. Zij maken in deze tijden van bezuiniging zware tijden door, met alle gevolgen voor de cliënt. Dan met je de sociale instellingen die in bepaalt opzicht lijken op zorginstellingen. Belangrijke spelers op het maatschappelijk middenveld vind organisaties als de wijkorganisatie en de alfabetiseringorgansiatie. Het algemeen beeld van het middenveld is dat het zwak, grijs en berooid is en daarom steeds minder bijdraagt aan de cohesie van de samenleving. Het is de hoogste tijd om hier iets aan te doen.
Miguel Goede