De bureaucratische overheid
DRAFT 1.0
29 april 2021
De overheid is een bureaucratie. Voordat wij gaan schelden laten wij even herhalen wat dat zou kunnen betekenen. Eind 19e eeuw was het de Duitse socioloog en econoom Max Weber die de term bureaucratie voor het eerst gebruikte en beschreef. Hij zag bureaucratie als de meest efficiënte vorm om een organisatie in te richten en vond het beter dan de traditionele structuren tot dan toe. Iedereen wordt binnen een bureaucratie op gelijke wijze behandeld en de taakverdeling is voor elke werknemer duidelijk omschreven. Bureaucratie is een organisatiestructuur die zich kenmerkt door veel regels, gestandaardiseerde processen, procedures en voorschriften, nauwgezette taakverdeling en verantwoordelijkheid, duidelijke hiërarchie en zakelijke, gelijke behandeling van alle personen (geen privileges) (Mulder, 2017; Tutorial, sd).
Tegenwoordig gebruiken velen de term om juist efficiëntie duiden. Volgens mij is dat niet correct en zou men beter bureaucratisme moeten bezigen. Onder bureaucratisme verstaat men de ontaarding van de bureaucratie.
Een tweede opmerking die ik vaak hoor is dat de overheid geen bureaucratie meer is omdat het boek van Weber “Wirtschaft und Gesellschaft” stamt uit 1825. Portuum nota bene want de vader van de sociologie overleed 1920 op 56 jarige leeftijd. En dat sindsdien de overheidsorganisatie is getransformeerd en dat wij nu echt e-government gaan meemaken. Mijn reactie is ja en nee. Ja, de overheid van vandaag is niet die van honderd jaar geleden, maar wij zien met gemak de bureaucratische structuren en principes terug en ook op veel te veel plaatsen bureaucratisme. Hoe kan dat en hoe is dat te verklaren? Een van wetmatigheden van de organisatie is volgens Mintzberg: Iedere organisatie vertoont sporen van de periode waarin het is opgericht. Dat betekent dat de overheid stamt uit het tijdperk van de bureaucratie en dat dit dan nog altijd in het DNA van de overheid zit als het ware. Dit geldt niet alleen voor de bureaucratie maar voor alle oude en grote organisaties. Met andere woorden e-government is een hybride vorm van bureaucratie and adhocratie (Mintzberg, 1979).
Nu is het boek van Mintzberg ook van veertig jaar geleden, maar ik ben nog geen vervanging tegengekomen voor een introductie tot de organisatiekunde. Ooit probeerde ik het het boek van Child, maar dat vind ik niet hetzelfde kaliber. Gelukig heeft hij nu een inleiding met de historische ontwikkeling van het vak toegevoegd. (Child, 2015).
References
Child, J. (2015). Organization; Contemporary Principles and Practices. Wiley.
Mintzberg, H. (1979). The Structuring of Organizations: A Synthesis of the Research. Prentice-Hall.
Mulder, P. (2017). Bureaucratie theorie van Max Weber. Retrieved from www.toolshero.nl: https://www.toolshero.nl/management-modellen/bureaucratie-theorie-weber/#:~:text=Eind%2019e%20eeuw%20was%20het,traditionele%20structuren%20tot%20dan%20toe.
Tutorial, S. (n.d.). characteristics-of-bureaucracy. Retrieved from www.sophia.org: https://www.sophia.org/tutorials/characteristics-of-bureaucracy-2
Dr Miguel Goede