De rechtsstaat en het sociaal contract
DRAFT 1.0
11 augustus 2021
De wortels van de Curaçaose rechtsstaat liggen in Europa; in Nederland. In de rechtsstaat is de staat gebonden aan regels van het recht, waaraan burgers bescherming ontlenen. Het grondidee is het resultaat van de geschiedenis de voorbereiding was van de Verlichtingsfilosofen (Locke, Hobbes, Rousseau e.a.).
Wij gingen van het absolutisme gebaseerd op droit-divin naar Leviathan van Hobbes in 1651. Om uit de natuurtoestand (volgen Hobbes een hel) te komen was er een staat nodig. Deze staat was gebaseerd om het ‘sociaal contract’. Volgens Locke was de natuur toestand geen hel, maar was de staat noodzakelijk om eigendom te reguleren. Lock was de eerste die het idee van machtenscheiding lanceerde (1689), maar het is Montesquieu (1748) die het duidelijk neerzette, net als Rousseau dat deed met het sociaal contract in 1762.
Met de Franse Revolutie kwamen deze ideeën als de geest uit de fles (1789-1799). Het leidde tot de Verklaring van de rechten van de mens en de burger: het gelijkheidsbeginsel, het belang van de wetgever, de scheiding der machten, en de rechtsprekende macht.
De Nederlandse Staatsregeling was van 1789 was een duidelijke afspiegeling van wat er in Frankrijk gebeurde. In 1815 kwam de eerste grondwet met alle Franse invloeden, maar de Staten-Generaal stelde niet veel voor. In de grondwet van 1848 werd de macht van de koning ingedamd. Het ministerschap en de vertrouwensregel ontstond. Maar het beperken van de macht van de koning was een moeizame weg.
De Franse Revolutie bracht ons de klassieke rechtsstaat of de nachtwakersstaat. Sociale rechtsstaat ontstond in de twintigste eeuw als gevolg van de industriële revolutie. De macht verschoof van de wetgever naar de bestuur. Dit creëerde de noodzaak voor bestuursrecht voor bescherming tegen het bestuur. In de jaren tachtig van de vorige eeuw brak de algemene bestuursrechtspraak door.
De rechtsstaat staat niet stil, zo is er nog een discussie gaande over het toetsen van wetten aan de grondwet en ontstaan er nieuwe bestuurswaarborgen, als openbaarheid, de ombudsman, referendum en volksinitiatief.
De rechtsorde internationaliseert; het internationaal recht. Er ontstaat een multi-actor setting; hoe verhoudt het nationale zich ten opzicht van het internationale? (Stout, 2015)
De ontwikkeling van de rechtsstaat op de eilanden in het makkelijkst te plaatsen met het intreden van het Statuut in 1954 en de staatsregeling die in 2010 in werking tradt. Het Statuut voor het Koninkrijk der Nederlanden regelt de staatkundige relatie tussen de landen. In het Statuut staat dat de landen zelfstandig hun eigen aangelegenheden behartigen en samen de koninkrijksaangelegenheden verzorgen. De met het Statuut verstrengelde delen van de Grondwet zijn daadwerkelijk bepalingen van de Grondwet voor het Koninkrijk der Nederlanden. Telkens blijft het Statuut daarbij maatgevend: de Grondwet neemt de bepalingen van het Statuut in acht.
Curaçao en de andere eilanden hebben op papier een volledig uitgewerkt rechtsstaat met alle toeters en bellen en het ontwikkeld zich verder. De laatste aanwinsten zijn de kinderombudsman en Coho en de discussie over de geschillenregeling voor binnen het Koninkrijk. In werkelijkheid is het een geërodeerde en uitgeholde rechtsstaat, zie bijvoorbeeld het rapport van Transparency International. Het probleem is dat er volgens mij op geen enkele wijze een social contract voor het eiland is te vinden of te reconstrueren. Er moet een nieuw sociaal contract komen.
References
Stout, H. (2015). De Nederlandse Rechtsstaat. Amsterdam: Amsterdam University Press B.V.
Dr. Miguel Goede
Opmerkingen